Na osnovu ovog novinskog zapisa vrlo jasno i nedvosmisleno možemo razumeti i razotkriti način na koji je u socijalističkoj Jugoslaviji konstruisan mit o tzv. starčevačkoj republici. Članak je objavljen u 801-2. broju nedeljnika “Pančevac“, 27. aprila 1968. godine. Povod za njegovo publikovanje bilo je 50 godina od kontroverzne seljačke bune u Starčevu. Ona se zapravo desila u aprilu 1919. godine, ali autor teksta B. Bulatović kao datum kada je do nje došlo uporno pominje, 26. april 1918. Naslov njegovog članka glasi: “Kada su konjovodci zbacili kralja“, a na samom početku on navodi citat iz dnevnika pančevačkog doktora Rudolfa Vitigšlagera koji glasi: “Pre dva dana izbila je u Starčevu revolucija. Deo hrvatskog i srpskog življa pobunio se i upao u opštinsku zgradu, u kojoj su polomili sve što im je došlo do ruku, proklamovali su republiku i na opštinskoj zgradi istakli crvenu zastavu“.

            Bulatović nastavlja ovako: “I bi buna. Sinovi Matije Gubca i Vožda Karađorđa zgrabiše tog 26. aprila 1918. godine puške i lovačke karabine i pođoše na opštinsku kuću u Starčevu. Seoski knez Živa Janković kad vide šta se događa, pobeže glavom bez obzira, tražeći spas i žandarme od sreskog načelstva u susednom gradu Pančevu. A seljani, Hrvati, Srbi, Mađari, Nemci i Slovaci navališe na Opštinu, razoriše stražare i stadoše da lome nameštaj opštinski. Prozori na zgradi za čas behu razbijeni, a kroz jedan od njih umesto srpske viorila se crvena, komunarska zastava. Telefonske žice bile su presečene, a jedan telefonski stub srušen. Kancelarija za izdavanje pasoša i “blagajnica“ bile su takođe demolirane. U podbeležničkoj kancelariji arhiva razbacana i iscepana, nameštaj razbijen, “verthajm-kasa“ u kojoj su se čuvale matične knjige, obijena. I vrata na magacinu opštinske kuće provaljena behu i iz njega seljaci odnesoše oko 15 metarskih centi žita i više od 30 metarskih centi kukuruza, što u ono vreme imaše vrednost od preko 150.000 kruna, plus 30.000 kruna štete od kidanja telefonskih žica.

            Sve se to dogodilo negde oko 8 časova. Tri časa kasnije, knez (predsednik) Janković vratio se u selo sa još 16 naoružanih vojnika i pred Opštinom starčevačkom zateče pobunjenike što stajahu u grupama. U njegovoj kancelariji, knez zateče još oborenu i iscepanu sliku kralja Petra Prvog Karađorđevića (iz jednog dokumenta 1918. godine vidi se: 26. aprila izjutra došli su naoružani pred opštinsku zgradu: Mila Bunčić, Franja Poljak stariji, Fralja Mikić, Paja Makovnik, Paja Rajković  I, Paja Rajković II, Mija Bovaček, Reti Krištof, David Getl, Blaž Bogut, Nikola Ragrović-Trblić, Dušan Dimitrić, Đura Rajković, Joca Škuljan, Stipa Terzić, Marko Zarić, Paja Poljak, Marko Bogdanić, Stefan Mac, Joca Šulaja, Marko Gerdić-Mandušić i drugi). Usput, i na seoskoj pošti bile su začas uništene telefonske veze. A kroz selo dobošar je pozivao narod na pobunu. Protiv koga i zašto?

            U već izbledelim zapisima ostade rečeno da je do starđčevačke pobune došlo zbog mnogo čega, ali... U dnevniku lekara Rudolfa Vitigšlagera stoji zabeleženo: “Dr Bogdanov (gradonačelnik pančevački) kod koga sam bio sa Grafom (apotekar iz Pančeva) radi dogovora za lov, rekao je da će se za srpski, hrvatski i slovački živalj sprovesti prinudna regrutacija. Zbog ovoga je u svim selima nastala velika uznemirenost i postoji bojazan da će i ostalim mestima izbiti pobune, jer Srbi neće ni da čuju za regrutaciju".

(nastaviće se)